Dekübit Ülseri Nedir? Dekibüt Ülseri Bakımı Nasıl Yapılmalıdır?
Dekübit ülseri, yatağa bağımlı hastalarda basınca bağlı olarak gelişen yaralardır. Deri yüzeyindeki dolaşım bozukluğu ve aşınma nedeniyle ortaya çıkar.
İçindekiler
Dekübit Ülseri Neden Oluşur?
Yatağa ya da tekerlekli sandalyeye bağımlı kişilerde, vücudun yaptığı basıya bağlı olarak ortaya çıkan, cilt yüzeyindeki yaralardır. Bu yaralar basınç yaraları olarak adlandırılır. Oluşum yerleri, hastaların basınç bölgelerine göre değişiklikler göstermektedir. Dereceleri değişken olan yaralar, enfeksiyon durumlarında akıntılı, kötü kokulu olabilmektedir. Hastaların sık sık pozisyon değişikliğinde ve vücudun dolaşımını hızlandırıcı masajlar yapılması halinde hastalarda dekübit ülserleri engellenebilir.
Yatağa ve sandalyeye bağımlı hastalarda daha çok kuyruk sokumu bölgesinde görülen yaralar, vücudun değişik yerlerinde de kendilerini gösterebilmektedir. Özenli ve temiz bir bakımla yaraların oluşması engellenebilirken, yara oluşmuş hastalarda da 2-3 saatte bir pozisyon vermek, vücuda masaj uygulaması yapmak da yaranın ileri evreye geçmeden iyileşmesini hızlandırıcı faktörlerdir.
Dekübit ülserleri vücudun şu noktalarında görülür:
- Başın arka bölümü
- Dirsekler
- Kürek kemiklerinin olduğu bölüm
- Kuyruk sokumu
- Topuklar
- Hasta sürekli yan yatırılmış ise; omuz başları, leğen kemiğinin yan tarafı, dizin yan tarafı, başın yan tarafı ve kulaklar
- Hasta sürekli yüzü koyun yatırılmış ise; alın, başın yan tarafı, dizler, göğüs
Hastalarda meydana gelmiş ülserler için mutlak suretle iyi bir bakım ve sık pozisyon değiştirme önemlidir.
Dekibüt Ülserlerinde Bakım ve Tedavisi
Ülserlerin oluşum aşamasında yani 1. evrede fark edilmesi, yara açılmadan önce önlem alınması için önemlidir. Vücut yüzeyinde yaşanmış renk değişikliği, kızarıklık ya da mora çalan renkler, dokunun beslenmesinde bozulmaların olduğunu, yaranın 1. evrede olduğunun göstergesidir. Hastada bu değişimlerin fark edilmesinin ardından hastaya 2-3 saatte bir pozisyon değişikliği yapılması, vücut kan dolaşımını hızlandırıcı masajların uygulanması gerekir. Dış etkenlerden de kaynaklanan ülserler için de, hastanın yatak takımlarının pamuklu ve yumuşak olması, hasta yatağında kesinlikle kırışıklık, tümsek vb. fiziksel bozuklukların olmaması gerekir. Basınç bölgelerinin bilinerek pozisyon verme işlemi sonrasında o bölgelerin desteklenmesi ise hastanın yeni yatak yaralarının oluşmasını engelleyecektir.
Basınç yaralarında 2., 3. ve 4. dereceden yaralar oluşmuş ise, dekubitus ülserlerinin derinin en üst katmanı ortadan kalmış ve yara akıntılı hale dönüşmüş ise enfeksiyonlardan korunması önemlidir. En zor ve en geç iyileşme gösteren kuyruk sokumu ülserleri, yatağa bağımlı kişilerde kullanılan bezler ve dışkılama ya da idrarın yaraya bulaşması kaynaklıdır. Hastaların bilinçleri kapalı ve ihtiyaçlarını söyleyemiyorsa, fizyolojik ihtiyaçlardan olan dışkılama sonrasında kuyruk sokumunda bulunan yara kolaylıkla enfeksiyon kapabilir. Hastaların yaralarının enfeksiyon kapması ise, yaranın iyileşme sürecini olumsuz etkileyecek, yaranın daha geniş bir alana yayılmasına neden olacaktır.
Hastalarda oluşan akıntılı ve açık yaralar için doktor kontrolünde antibiyotikli krem ve merhemler kullanılabilir, öğretilen pansumanlar yapılmalıdır. Yaranın üstünün kapalı olması ise, iyileşme sürecini geciktirebilmektedir. Basınç yarasının 4. derecede olması, yara içerisinden kemik, bağ doku gibi en alt katmanın görülmesinde ise debritman tedavisi yapılarak iyileşmesi hızlandırılabilir. Debritman işlemi, yara yüzeyinde oluşmuş ve yara iyileşmesini etkileyen ölü dokuların kazınması işlemidir. Debritman işlemi sonrasında hastanın yara bölgesinde bir miktar kanamalar görülebilir. İşlem sonrası doktor talimalıyla yara kapalı ya da açık kalabilir.
Hastanın basınç yarası açıldıktan sonra sık sık pozisyon değiştirilmesi de basınç yarası oluşmuş bölgesine yatırılmaması gerekmektedir. Yatırılması mecbur olan hastalarda ise, basınç bölgeleri tespit edilerek o bölgelerin desteklenmesi gerekmektedir. Desteklenmesi gereken bölgeler için satın alınabilecek bir çok ürün olsa da, hasta yakınları evde de kendi imkanlarıyla bu ürünlerin benzerlerini yapabilirler.
Dekübit Ülserlerinde Pozisyon Tedavisi
Ülserlerin oluşmasındaki en büyük etken vücudun basınç noktalarının sürekli olarak basınca maruz kalmasıdır. Vücut pozisyonlarına göre basınç noktaları ve basıncı ortadan kaldıracak tedavi yöntemleri şöyledir:
- Vücut kan dolaşımını hızlandırın: Vücudun dokularının beslenmesi, yatağa ve sandalyeye bağımlı hastalarda önemlidir. Hastaların deri yüzeyine yapılacak masaj uygulamaları ile dokuların daha fazla kanlanması ve dolaşımının hızlandırılması mümkündür.
- Deri yüzeyinin temizliği: Hastanın deri yüzeyinin temiz ve belli bir oranda nemli kalması, ülserlerin engellenmesinde önemlidir. Aşırı kuru ya da aşırı nemli bölgelerde ülserlerin oluşması yüksek ihtimaldir. Bu nedenle hastaların alt bakımlarının aksatılmaması, yatak içerisinde terlememesi önem arz etmektedir. Banyoları sırasında, deri üzerindeki ölü hücrelerden kurtulmakta yara oluşumunu engeller.
- Vücut basınç noktalarını bilmek ve desteklemek: Hastaların yan, yüz üstü ve sırt üstü yatışlarında basınç bölgeleri değişiklikler gösterir. Bu basınç bölgelerinin bilinmesi ve desteklenmesi yani yatağa daha az temasının sağlanması ile basınç yaraları engellenir. Ayrıca 4 dereceden herhangi biri oluşmuş doku yüzeylerinde de o bölgenin desteklenmesi tedavisi için önemlidir.
- Hastanın yaralarının iyileşmesi için beslenme: Yara iyileşmesi için vücudun proteinlere ihtiyacı vardır. Böbrek hastalığı yok ise hastaya bol proteinli gıdalar vermek, hücrelerin kendini yenileyebilmesi ve sağlıklı hücrelerin üretilebilmesi için önemlidir.
Basınç yarası oluşmuş hastaların tedavisi için yara yerinin temiz tutulması ve doktorun önerdiği pansumanın yapılması gerekmektedir. Enfeksiyon olmuş ya da enfeksiyon riskine karşı verilen antibiyotikli krem ya da merhem tedavisi ise uygun şartlarda uygulanmalıdır.